Sosyolojinin Alanı

1. Sosyolojinin Konusu ve Tanımı

Sosyoloji, toplumun işleyişini, bunlardan doğan olay ve olguları inceler. Sosyoloji aynı zamanda sosyal grupları, gruplar içindeki insanlar arası ilişkileri, sosyal sistemleri ve sistemler arasındaki bağları araştırır.

Sosyoloji, toplumsal olayları bilimsel yöntemle inceleyen, toplumsal olaylar arasındaki nedensellik ilişkilerini araştırarak genel sonuçlar ortaya koyan pozitif bilimdir.

Sosyolojinin Özellikleri

1. Bireye ait problemlerle ilgilenmez.

2. Sosyoloji pozitif bir bilimdir.

3. Olması gerekeni değil olanı inceler.

4. Toplumdaki benzer nitelikteki sosyal olayların ortak yönlerini bulur ve buradan genellemelere ulaşır.

5. Toplumu bir bütün olarak ele alır ve bu bütünü oluşturan öğeler arasındaki ilişkileri inceler.

6. Toplumla ilgili diğer bilimlerle ilişki halindedir.

7. Bütün toplumlar için geçerli olabilecek evrensel kurallar koymaz.

8. Objektiftir. Araştırmalarında önyargılardan, değer yargılarından, kişisel düşünce ve inanışlardan uzaktır.

9. Konusu olan toplumsal gerçeği tümüyle laboratuar koşullarında incelemek zor hatta imkânsız olduğundan deney yönteminin yerine özel teknikler kullanır.

Sosyal ilişki, birbirlerinden haberdar olan belli bir süre devam eden, anlamlı, belirli gayeleri bulunan sosyal bir bağdır.

Toplum deyince toplumda meydana gelen sosyal olaylar ve olgular düşünülür.

Sosyal olay

Toplumda insanlar arası ilişkilerden doğan ve bir defada olup biten sosyal oluşumdur. Örneğin, Fransız İhtilali, 1.Dünya Savaşı, Ali ile Ayşe’nin evlenmesi

Sosyal olgu

Aynı nitelikteki sosyal olayların, somut durumların genel bir ifadesidir. Örneğin, Savaş, intihar, göç, evlenme, boşanma, ihtilal

Sosyolojinin konusu “toplum”dur. Toplum, insanların içinde yaşadığı, sosyal ilişkiler kurduğu, gruplaşarak meydana getirdikleri sosyal olayların oluşturduğu sosyal sistemlerin karmaşık bir bütünüdür.

Sosyal olay ve olguların özellikleri

1. Sosyal olaylar kollektiftir. Toplu halde yaşayan insanlar arasında ortaya çıkar.

2. Sosyal olaylar zorlayıcıdır. Bireyler sosyal olaylardan kaçamaz, bir şekilde mutlaka onun içinde yer alır.

3. Sosyal olaylar istatistikseldir. Ölçülebilir ve sayısal verilerle ifade edilebilir.

4. Sosyal olaylar ortaya çıkış özelliklerine göre toplumdan topluma değişiklik gösterebilir.

5. Sosyal olaylar aynı toplumda zamanla değişebilirler.

6. Sosyal olaylar kuşaktan kuşağa aktarılabilir.

7. Sosyal olaylar bireysel bilincin dışındadır.

8. Sosyal olay somut, sosyal olgu soyuttur.

2. Toplumun Tanımı

Toplum, belirli bir dönemde ortak ve karşılıklı bağımlılık içinde yaşayan insanlardan oluşan ve birbirini izleyen kuşaklar yoluyla kültürel süreklilik kazanan bütündür.

Toplumun içinde çeşitli gruplar ve grup olmayan topluluklar yer alır. Grup olmayan topluluklar; kalabalıklar, toplumsal yığınlar ve toplumsal kategorilerdir.

a) Kalabalık, Sosyal yığın, Sosyal kategori

Fiziksel yakınlıklarına rağmen, aralarında örgütlenmiş yapısal ilişki ve etkileşimlerle bütünleştirici ve bütünleştirici bağlar bulunmayan insan topluluklarına toplumsal yığın adı verilir.

Toplumsal yığınları çeşitli kalabalıklar oluşturur. Çeşitli nedenlerle bir araya gelmiş insan toplulukları kalabalık adını alır.

Kategori, aralarında herhangi bir bakımdan ilgi ve benzerlik bulunan şeylerin bütünüdür. Toplumsal kategori, fiziki olarak bir arada bulunmadıkları halde benzeri özellik ya da özellikler taşıdıkları için bizim bir arada düşündüğümüz insanlardır.

b) Toplumun özellikleri

1. Toplum, yaşamış ve yaşamakta olan insanların oluşturduğu demografik bir birimdir.

2. Toplum coğrafi bir mekân olgusuyla bağlantılıdır.

3. Toplumu oluşturan bireyler arasında sosyal ilişki ve sosyal etkileşim vardır.

4. Toplumu oluşturan bireyleri bir arada tutan temel bağlar (temel çıkarlar, ortak amaçlar, kültür birliği gibi) ortak unsurlardır.

5. Toplum bağımsız ve en büyük sosyal gruptur.

6. Toplumların sürekliliği toplumdan topluma değişir.

c) Toplumların Tarihsel gelişim açısından sınıflandırılması

Toplumlar tarihsel süreç içinde faklı aşamalardan geçmişlerdir. Emile Durkheim tarihsel gelişimleri açısından toplumları şöyle sınıflandırmıştır.

İlkel Toplumlar

* Klanlar

* Boylar

Toprağa yerleşmiş toplumlar

* Özler (aşiretler)

* Kentler (siteler)

* İmparatorluklar

* Feodal Toplumlar

* Milletler

Klanlar: Totem adını alan kutsal saydıkları bir bitki ya da hayvana tapmışlardır. Klanlarda yazılı hukuk yoktur. Toplum yaşamı totem dininin tabularıyla düzenlenmiştir.

Klanlarda yöneten yönetilenler ayrımı yapılmadığından devlet yoktur, bu yüzden yaygın egemenlik geçerlidir.

Klanlarda ekonomik etkinlik avcılık ve toplayıcılıktır. Bundan dolayı asalak ekonomiye sahiptir. Özel mülkiyet yoktur.

Boylar (Fratriler): Zamanla klanların birleşmesiyle yine göçebe olan boylar oluşmuştur.

Özler (Aşiretler): Toprağa yerleşmiş ilk toplum tipi aşirettir.

Tarım ve hayvancılığın başladığı ilk toplum aşiretlerdir. Sahip olunan her şey aileye aittir.

Devlet kurumu ilk kez aşiretlerde ortaya çıkmış, yöneten ve yönetilenler ayrılmıştır. Bir şef seçilmiş ve yönetme görevi ona verilmiştir. İlk kez kölelik aşiretlerde görülmeye başlanmıştır.

Kentler (Siteler): Aşiretlerin birleşmesiyle kentler ortaya çıkmıştır. Kentlerde çok tanrıcılık ortaya çıkmıştır. Yazılı ilk hukuk kuralları kentlerde uygulanmıştır.

Kentler ticaretin başladığı toplumlardır. Üretim ailelerin gereksinimlerinden fazla yapılmış ve üretilen mallar gereksinimi olan diğer kişilere satılmıştır.

İlk kez el sanatları, dokumacılık, çömlekçilik gibi meslekler ortaya çıkmış, para ilk kez kentlerde kullanılmıştır.

İmparatorluklar: Bazı kentler ekonomik ve sosyal bakımdan gelişmiş ve diğer kentleri egemenlikleri altına almasıyla daha büyük toplumlar olan imparatorluklar oluşmuştur.

Tek tanrıcılık vardır. Dine dayalı hukuk sistemi vardır. Soy (germen) ailesi ve tek eşlilik vardır. İlk endüstri imparatorluklarda başlamıştır. Mesleki işbölümü vardır. Yönetim şekli monarşidir.

Feodal Toplumlar: İmparatorlukların zayıflayıp çözülmesiyle ortaya çıkmıştır. Ülkenin başında kral bulunur. Topraklar senyör adı verilen kişilere paylaştırılır.

Ulus (Millet): Endüstrileşmeyle ortaya çıkan çağımızın toplum tipidir. Uluslar, ortak bir toprak parçası üzerinde yaşayan ortak duygu, düşünce ve kültürü paylaşan insanlardan oluşan toplumlardır.

Ulusların oluşumunda laiklik, demokrasi, özel mülkiyet, eşitlik kadın erkek eşitliği, özgürlük düşünceleri önemli rol oynar